Placówka archiwalna we wschodniej części Pomorza Zachodniego pojawia się stosunkowo
późno i jest rezultatem zmian w podziale administracyjnym Polski w 1950 roku. Utworzono wówczas
województwo koszalińskie, co przełożyło się na konieczność rozbudowy sieci archiwalnej o placówki
archiwalne w Koszalinie i Słupsku. W latach 1945-1952 ciężar prac związanych z opieką archiwalną nad
obszarem znajdującym się obecnie w zasięgu działania słupskiego oddziału Archiwum Państwowego w
Koszalinie spoczywał na placówkach archiwalnych w Gdańsku i Szczecinie. Dzięki podjętym w tym
czasie staraniom udało się odzyskać znaczną część archiwaliów administracji niemieckiej, które przed
1945 rokiem znajdowały się w archiwach państwowych w Gdańsku i Szczecinie.
W obawie przed zniszczeniem bezcennego zasobu archiwalnego w pożodze II wojny światowej,
Niemcy ewakuowali akta, rozpraszając je w kilkudziesięciu punktach depozytowych. Poszukiwanie tych
punktów i ponowne scalenie zespołów archiwalnych stanowiło nie lada wyzwanie dla polskiej służby
archiwalnej. Powodzenie tych działań (zwłaszcza na Pomorzu Zachodnim) miało ogromne znaczenie
dla zorganizowanego 28 lipca 1952 roku Powiatowego Archiwum Państwowego w Słupsku, ponieważ
część odzyskanych wówczas archiwaliów zgodnie z zasadą pertynencji terytorialnej przekazano nowo
powstałej placówce archiwalnej. Akta te do dzisiaj stanowią istotną część zgromadzonego zasobu
archiwalnego sprzed 1945 r. Wiele uwagi poświęcano też korespondencji z kształtującą się dopiero po II
wojnie światowej lokalną władzą administracyjną, akcentując konieczność zabezpieczenia wszelkiego
rodzaju materiałów archiwalnych.
Zasób słupskiego oddziału Archiwum Państwowego w Koszalinie obejmuje 838 zespołów
archiwalnych (14304 jednostek archiwalnych oraz 1467,79 metrów bieżących akt). Najstarsze
dokumenty pochodzą z końca XV i XVI wieku i znajdują się w zespołach:
- Akta kościołów słupskich (1581-1820),
- Akta szpitali miasta Słupska (1530-1814),
- Akta kościoła w Ustce (1577-1820),
- Akta kościoła Najświętszej Marii Panny w Słupsku (1433-1889),
- Akta wizytacji kościołów synodu słupskiego (1590-1734).
Unikatowy materiał źródłowy do badań nad przeszłością grodu nad Słupią zawierają Akta
miasta Słupska (1525-1945) oraz akta cechów miasta Słupska (1681-1913).
Bogaty materiał źródłowy do badań historii regionu XIX i XX wieku odnajdziemy w zachowanej
dokumentacji dawnych urzędów administracji specjalnej: urzędów katastralnych w Bytowie, Człuchowie,
Miastku, Sławnie i Słupsku, sądów obwodowych w Białym Borze, w Bytowie, w Człuchowie, w Debrznie
i w Słupsku, Dyrekcji Okręgowej Ziemstwa w Słupsku oraz urzędów budownictwa portowego w
Kołobrzegu i w Ustce.
Jednak największym zainteresowaniem badaczy, zwłaszcza genealogów cieszą się księgi urodzeń,
zapowiedzi, małżeństw i zgonów z lat 1874-1935 dawnych urzędów stanu cywilnego.
W magazynach Archiwum przechowywana jest także dokumentacja powstałych i działających
po 1945 roku miejscowych urzędów, instytucji, organizacji i zakładów pracy. Do najczęściej
udostępnianych materiałów o znacznej wartości historycznej należą niewątpliwie akta urzędów
administracji ogólnej i samorządu terytorialnego: miejskich rad narodowych i urzędów miejskich,
starostw powiatowych i powiatowych rad narodowych, gminnych rad narodowych i urzędów gminnych,
Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku i Urzędu Wojewódzkiego w Słupsku.
Równie popularne są akta urzędów administracji specjalnej, dokumentacja przedsiębiorstw i
urzędów administracji gospodarczej oraz akta spółdzielni i ich związków. Pozostałą część zasobu
stanowi dokumentacja działających do czasu prywatyzacji instytucji finansowych, instytucji kulturalnych i
oświatowych, partii politycznych, organizacji i stowarzyszeń.
Archiwa państwowe pełnią jednocześnie funkcje urzędów administracji publicznej, jak również
placówek naukowo-badawczych, co znajduje potwierdzenie w podejmowanych działaniach
popularyzatorskich i wystawienniczych. Archiwum jest instytucją powołaną do gromadzenia,
opracowania, udostępniania i przechowywania akt o wieczystej wartości historycznej. Zadania te są
realizowane w ramach wewnętrznej struktury organizacyjnej:
- nadzór archiwalny zajmujący się przeprowadzaniem kontroli archiwów zakładowych w
zakresie prawidłowego postępowania z dokumentacją, zatwierdzaniem przepisów
kancelaryjnych i archiwalnych, przeprowadzaniem ekspertyz, wydawaniem zezwoleń na
niszczenie dokumentacji, przejmowaniem do zasobu Archiwum akta o wartości historycznej; - opracowanie, do jego zadań należy opracowanie i ewidencjonowanie archiwaliów zgodnie z
przepisami prawa archiwalnego; - udostępnianie, które umożliwia użytkownikom bezpłatny dostęp do materiałów archiwalnych w
czytelni akt, przeprowadza kwerendy archiwalne, wydaje zaświadczenia, uwierzytelnione
wypisy, odpisy, wyciągi i reprodukcje materiałów archiwalnych (za odpłatnością); - konserwacja i zabezpieczenie magazynów, wykonuje zabiegi konserwatorskie i utrzymuje
stan magazynów w optymalnych warunkach dla przechowywania dokumentacji.
Obejrzyj także broszurę wydaną z okazji 65 lecia funkcjonowania słupskiej placówki archiwalnej dostępnej online na stronie Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej.